"Pugilizm" taktikaları və hərəkətləri idman növünün əsas hissəsini təşkil etsə də, bəzi vəziyyətlər müasir boks qaydalarına tabe olmadığı üçün fərq yaradır. Məsələn, əlcəksiz qorunmanın fərqli şəkli diqqəti çəkir. Elə mövqelər var ki, qol bir qədər irəli, baş daha da arxaya çəkilir, beləliklə üzünüzü rəqibin öldürücü zərbəsindən qoruyursunuz.

Əsas yumruq hərəkətləri

"Jab” (Zərbə) - Birbaşa irəli vuruş.

"Upper cut” (Üst kəsim) - Yumruq aşağıdan yuxarı rəqibin çənəsinə vurulur.

"Cross” (Çəngəl zərbəsi) - Yarımdairəvi hərəkətlə sürət qazanaraq, rəqibin çənəsinə sağdan və ya soldan zərbə vurmaq. Buna görə də "Çəngəl zərbəsi” kimi tanınır.

"Hammer punch” (Çəkic zərbəsi) - Adətən müdafiə olunmaq üçün istifadə edilən qolla rəqibin zərbəsini dəf edərkən, irəli atılaraq, əlin alt hissəsi ilə boyuna yuxarıdan aşağıya doğru zərbə endirilir. Bu, çəkiclə vurmağa bənzədiyi üçün "Çəkic zərbəsi” adını almışdır.

"Hay maker” (Otbiçən) - Toxunma sürəti qazanmaq üçün qorunan qolu aşağı salaraq, mümkün qədər çox güc toplamaqla vurulmalıdır.

"Blind Swing” (Kor yelləncək) - Aşağıya doğru hərəkətlənərək rəqibin hücumunu dəf edərkən aşağıdan çənəyə birbaşa zərbədir.

"Old bare knucking” (Köhnə çılpaq döymə) - Rəqibin boynunu sıxaraq o biri qolla üzünə vurmaq. Rəqib dirsək zərbəsi ilə bu vəziyyətdən çıxa biləcəyi üçün diqqətli olmaq lazımdır.

Yumruq hərəkətləri ilə yanaşı, dirsək hərəkətləri də var. Bunlar dirsəklə, adətən müdafiə qolunun köməyi ilə, irəli atılan rəqibin zərbəsini dəf edərək, gövdənin arxasına və ya altına yapışaraq həyata keçirilən hərəkətlərdir. Dirsək zərbəsi rəqibdən aşağıda, "Çəkic zərbəsi” isə yuxarı olduqda atılır. Lakin bu, böyürdən zərbə almaq riski yaradır.

Tarixinə gəlincə, boks, adını latın dilindən götürüb, lakin məlumdur ki, "pygmachia” (yumruq döyüşü) sözü qədim yunan əfsanələrində də qeyd olunub. Qədim yunan mətnlərində həmçinin, Nubiya və Misir kimi sivilizasiyalarda yumruq döyüşlərinin keçirildiyi qeyd olunur. Lakin həmin dövrlərdə hər hansı texnikanın tapılıb-tapılmadığı məlum deyil. Ona görə də "pugilizm” texnikalarının 19-cu əsrdə İngiltərə və İrlandiyada yarandığı güman edilir. 1700-cü illərdə də bəzi rəqabət qaydaları müəyyən edilib. Məsələn, yerə yıxılan rəqibi vurmamaq kimi qaydalar tətbiq olunub. Bu da boksun küçə döyüşü statusundan çıxmasına imkan yaradıb.

Ən erkən boks xəbərləri 1681-ci ildə protestant "Merkuri” qəzetində çıxan Albemarle hersoqunun çəkməçisi ilə qəssab arasındakı küçə döyüşü haqqındadır. Hətta o vaxtlar insanlar matçlara mərc edir və döyüşçülərin ətrafına dairəvi şəkildə toplaşırmış. Ortada dairəvi boşluq qoyulduğundan yarışların keçirildiyi yerlər rinq adlanırdı. Qutu sözü yunanca "pyx” sözündəndir, mənası yumruq deməkdir. Axı, pugilizm indi əlcək vasitəsilə keçirilir, boksun əcdadıdır.

Pugilizm adlanan indiki boksun ən birinci çempionu 1719-1730-cu illərdə bu titula sahib olan Ceyms Fiqq adlı boksçu idi. Pugilizmin digər məşhur çempionları Cek Qeldon, Elizabet Vilkinson, Daniel Mendoza, Cem Belçer, Kaunt Ben, Ben Kaunt Bendiqo, Tompson Vilyam, Ceyms, Cem Vord, Tom Sprinq, Tom Kribb, Con Qulli, Pears Hen olub.

Ceyms Fiqq həm də yarışı turnirə çevirərək təşkil edən ilk şəxs olub. Cek Qeldon ilk dəfə pugilizm yarışları üçün müəyyən qaydalar qoyub və bunlar 1838-ci ilə qədər qüvvədə qalıb. 1838-ci ildə rəsmi yarışlara start verildi və daha müasir qaydalar tətbiq edilməyə başladı. 1889-cu ildə ağır çəkidə əlcəksiz boks matçları keçirildi və bu yarışlarda son rəsmi çempion irlandiyalı boksçu Con Lavrens Sullivan oldu. Sonrakı illərdə yeni qaydalar tətbiq olunmaqla, hazırda yarışlarda əlcəklərdən istifadə edilən boks idman növü geniş yayılmağa başladı.

Səbuhi Həsənov