Teotiuakan şəhəri öz çiçəklənmə dövründə (eramızın 250-600-cü illərində) 100 min (bəzi mənbələrə görə 200) əhalisi olan planetin ən böyük şəhərlərindən biri idi. Yeni araşdırmanın müəllifləri belə qənaətə gəliblər ki, şəhərin həm çiçəklənməsi, həm də tənəzzülü güclü zəlzələlər nəticəsində baş verib.

Qaynarinfo xəbər verir ki, gücünün zirvəsində Teotiuakan ("Tanrılar şəhəri" kimi tərcümə olunur) 22 kvadrat kilometr ərazini tutub. Onun mərkəzində dörd nəhəng piramida ilə həmsərhəd olan Qala - Meydan adlanan yer mövcud olub. Kompleksin mərkəzi hissəsi lələkli ilan tanrısı Quetzalcoatl məbədi idi.

İndiyə qədər elm adamları bu möhtəşəm şəhərin niyə VI əsrin ortalarında tənəzzülə uğradığını və bir əsr sonra - onun tamamilə viran qaldığını dəqiq başa düşə bilmirlər. Arxeoloji tapıntılar geniş yayılmış aclıq, yanğınlar və dağıntıları göstərir, lakin səbəbləri aydın deyil. Populyar fərziyyələr düşmən hücumu və kütləvi üsyandır. Yeni araşdırmanın müəllifləri hesab edirlər ki, bir sıra güclü zəlzələlər şəhərin yüksəliş və enişinə təsir edib.

İlk "meqa zəlzələ" eramızın 100-150-ci illərində baş verib. Onun gücü təxminən 8-9 bal olub. Tədqiqatın müəllifləri hesab edirlər ki, bu, başqa şəhərlərdən olan insanların çiçəklənmə dövrünü yaşayan Teotiuakana köçməyə məcbur etmiş ola bilər.

Həmçinin, geoloqların fikrincə, belə güclü təkanlar o vaxtkı gənc şəhərin sakinlərini zəlzələyə davamlı binalar tikmək texnikasını mənimsəməyə məcbur edib. Şəhərin ən məşhur məbədləri piramida formasında geniş əsaslı - zəlzələyə ən davamlı dizaynda tikilib.

Növbəti böyük zəlzələ eramızın 225-275-ci illəri arasında baş verib. O, nəhəng piramidaları bir az zədələyə bilib, lakin onları məhv etməyib. Lakin eramızın 400-525-ci illəri arasında baş verən növbəti zəlzələ şəhərlərin ciddi dağılmasına səbəb olub.

Tədqiqatın müəllifləri hesab edirlər ki, yaşayış binaları dağılan zaman məbədlərin sağ qalması şəhər əhalisinin qəzəbinə səbəb ola və bu da ilk iğtişaşlara səbəb ola bilər.

"Tanrılar şəhəri"nin varlığına təxminən 600-cü ildə baş verən zəlzələ ilə son qoyulub. Bu mövzuda arxeoloji məlumatlar az olsa da, mövcud olanlar ciddi bir fəlakətdən danışır. Bu, xüsusən də Quetzalcoatl məbədinin qərb pilləkənlərinin tamamilə dağıdılması ilə göstərilir.

Tədqiqatçıların fikrincə, sosial gərginlik və ərzaq böhranı fonunda zəlzələ üsyana səbəb ola və bu da öz növbəsində xarici düşmənlərə şəhərin hücuma həssas olduğunu göstərə bilərdi. Beləliklə, yeni fərziyyə mövcud olanlarla ziddiyyət təşkil etmir, əksinə onu tamamlayır.

Qeyd edək ki, Teotiuakan Mexiko şəhərindən 48 km şimal-şərqdə, San-Xuan-Teotiuakan bələdiyyəsində yerləşən qədim şəhərdir. Hazırda Kolumbaqədərki Amerikada inşa edilmiş ən böyük piramidaşəkilli tikililərin, geniş iqamətgahların, çox sayda rəngarəng freskaların yerləşdiyi arxeoloji muzey kimi fəaliyyət göstərir.

Teotiuakan qərb yarımkürəsindəki ən qədim şəhər kimi məlumdur. Şəhər indiki Mexiko ştatının ərazisində erkən sinfi cəmiyyətin ən böyük mərkəzlərindən olub. E.ə. II əsrdə şəhər regional mərkəzə çevrilib. Bunun səbəbi əvvəlki mərkəz Kuikuilko şəhərinin vulkan püskürməsi nəticəsində tərk edilməsi idi.

Eramızın 250-600-cü illəri şəhərin çiçəklənmə dövrü hesab edilir. Lakin VII əsrin ortalarında şəhər tərk edilir və uzun müddət sonra bu yerlərə gələn asteklər şəhərin əzəmətli dağıntıları ilə rastlaşırlar. İndiyədək şəhərin tərk edilməsi barədə iki əsas versiya mövcud idi: xarici müdaxilə və hakimiyyətə qarşı xalq üsyanı. Şəhər demək olar ki, bünövrəsinə kimi məhv edilib, məbədlər və müqəddəs heykəllər dağıdılıb. Son arxeoloji araşdırmalar şəhərin yandırıldığını və bəzi heykəllərin məqsədyönlü şəkildə məhv edildiyini göstərir.

Aydın