Dünyanın ən qorxulu stadionu: "Burada oynamaq qeyri-insanidir"

Qaynarinfo xəbər verir ki, Boliviyanın ən hündür və ən sürətlə böyüyən şəhəri El Altodakı "Estadio Municipal"də meydanın kənarında yerə yazılmış rəqəmlər və sözlər yerli əhalinin qürur mənbəyidir. Bu həm də rəqiblər üçün xəbərdarlıq rolunu oynayır: 

"4150 MTS ALT. SE JUEGA DONDE SE VIVE". Yəni, "Hündürlük 4150. Harada yaşayırıqsa, biz oynayırıq..." 

Bu şüar bu şəhərin futbol stadionu üçün nə qədər fövqəladə yer olduğunu göstərən dörd rəqəmin yanında yerləşdirilib. Dəniz səviyyəsindən 4150 metr yüksəklikdə yerləşən Boliviya milli komandasının El Altodakı "evi "hündürlüyünə görə dünyanın ən çətin stadionlarından biridir.

Ötən ilin sentyabrında Venesuela dünya çempionatının seçmə mərhələsində stadiona qonaq olan ilk beynəlxalq komanda olub. Venesuelalı futbolçular "Estadio Municipal"də oynamaq üçün matçdan bir neçə gün əvvəl nəfəs məşqləri edib və aşağı hava təzyiqinə alışmaq üçün hiperbarik kameralardan yararlanıblar. Bütün bu hazırlıqlara baxmayaraq, Venesuela 0:4 hesabı ilə məğlub olub.

Bu ilin 11 oktyabr axşamı Kolumbiya növbəti qurban olub. Onlar 2022-ci ilin fevralından bəri cəmi bir dəfə məğlub olublar və rəqib 2024-cü ildə Amerika Kubokunun finalında mövcud dünya çempionu Argentinaya məğlub olub. Boliviya millisinin yarımmüdafiəçisi Hektor Kuelyarın 20-ci dəqiqədə qırmızı vərəqə alaraq meydandan qovulmasından sonra Kolumbiya matçın çox hissəsini üstünlüklə keçirməsinə baxmayaraq, 0:1 hesabı ilə yenilib.

El Altodakı yeni stadionun startı əla alınıb. Boliviyanın futbol oynamaq üçün çətin yer olması yeni bir şey deyil. Andreas Kampomar "Qolazo! Latın Amerikası Futbolunun Tarixi" kitabında Boliviya futbolunun illərdir And dağlarının incə havasından qala yaratdığını, stadionun öz doğma torpaqlarında zorlu rəqiblər halına gətirdiyini və 2009-cu ildə Argentina üzərində 6:1 hesablı qələbə başda olmaqla bəzi əlamətdar nəticələrə səbəb olduğunu yazır.

Argentinanın o zamankı baş məşqçisi Dieqo Maradona çox məyus olmuşdu. "Hər qol ürəyimə sancılan bıçaq kimi idi" deyirdi əfsanəvi futbolçu.

Oyunçularının ciyərlərinə gəlincə, Maradona La Pazdakı yüksək hündürlüyü - 3660 metri bəhanə kimi istifadə etməkdən imtina etdi. Maradona bir il əvvəl FIFA-nın 2007-ci ildə dəniz səviyyəsindən 2750 metr hündürlükdə beynəlxalq matçlara qadağa qoymasından sonra Boliviyaya dəstəyini göstərmək üçün eyni stadionda oynamışdı.

FIFA-nın o zamankı əsaslandırması yüksək hündürlüyün oyunçular üçün potensial sağlamlıq təhlükəsi olması və ədalətli rəqabəti pozması idi. Lakin Boliviya bunu qəti şəkildə rədd etdi. Hətta dövrün Boliviya prezidenti Evo Morales də futbol ayrı-seçkiliyi olaraq xarakterizə etdiyi bu vəziyyətə qarşı çıxdı.

Reaksiyalardan sonra qadağa tezliklə aradan qaldırıldı və nəticədə La Paz yenidən beynəlxalq matçlara ev sahibliyi edə bildi, lakin bəzi ölkələrdən, xüsusən də Braziliyadan şikayətlər heç vaxt bitmədi.

2017-ci ildə La Pazda "Estadio Hernando Siles"də oynanılan və qolsuz bərabərliklə başa çatan matçdan sonra braziliyalı ulduz Neymar "Instagram"da viral olan şəklini paylaşıb və yazıb: "Bu şəraitdə oynamaq qeyri-insanidir. Meydança, hündürlük, top... hər şey pisdir".

Müşayiət olunan fotoda Neymar və onun komanda yoldaşları matçın sonunda divanda və kresloda oksigen maskası taxaraq tam təchiz olunmuş şəkildə əks olunub. Bu, futbol tarixinin ən maraqlı səhnələrindən biri idi.

İndi, yeddi il sonra, Boliviya matçlarını El Altoda keçirməyi seçərək bir addım daha irəli getdi; əslində, ayaqla hesablasaq, təxminən 1840 addım yüksəkdir. El Altonun hündürlüyü La Pazdan 560 metr yüksəkdir. Bura turistlərin ciyərlərinin seyrək havaya uyğunlaşması üçün çox vaxt günlərə, bəzən hətta həftələrə ehtiyac duyduğu yerdir.

Bütün bunlar, rəqib oyunçuların El Altoda 90 dəqiqə oynamağa necə reaksiya verəcəyini və federasiyanın sınaq kimi təsvir etdiyi Boliviyanın nə dərəcədə faydalanacağını düşündürür.

Boliviya millisinin baş məşqçisi Oskar Villeqas Venesuela matçından əvvəl "Associated Press" agentliyinə deyib: "Futbolda hər şey təfərrüatlardan ibarətdir. Stadionun dəyişməsi qalib gələcəyimiz demək deyil. Bizi daha effektiv edə biləcək detallarla məşğul olmağa çalışırıq. Çalışacağıq. El Altoda mümkün qədər təsirli olmaq və onlara yenilməz olduğumuz bir meydanda olduğumuzu hiss etdirəcəyik. Bu, bizə çox kömək edəcək bir şeydir".

Nəzərə alaq ki, milli komanda Venesuela qələbəsindən əvvəl çaşqınlıq içində olub - onlar dünya çempionatının seçmə mərhələsində keçirdiyi altı oyundan beşində uduzmuş, qruplarında sonuncudan ikinci yeri tutmuşdular və iyun ayında Amerika Kubokunda ardıcıl üç məğlubiyyət almışdılar. Boliviya Futbol Federasiyası matçlar üçün stadionun tutumunun La Pazdakından daha aşağı olmasına qərar verib. Bu səbəbdən El Altoda oynamaq qərarının motivasiyasını təxmin etmək çox da çətin olmamalıdır.

Boliviyanın ən yaxşı oyunçularından biri hesab edilən Marko Etçeverri Venesuelaya qalib gəlməzdən əvvəl "The Athletic"ə deyib: "Qələbənin Boliviya üçün vacib element olduğunu düşünmürəm - mən bunu başqa cür görürəm. Boliviya oyunçular, idarəçilər baxımından çətin dövr yaşayır. Hazırda onların çox problemləri var. Futbolçuları müdafiə edən təşkilat - həmkarlar ittifaqı menecerlərlə dialoqda deyil. Bu çox pis vəziyyətdir. Boliviyalı məşqçi istədikləri üçün insanlara çox hirslənməsinlər deyə onlara dəstək olmaq üçün çox yaxşı dostum olan və xüsusi sevgi duyduğum bir məşqçi təyin etdilər. Düşünürəm ki, onlar bunu (oyunları El Altoya köçürməklə) əsasən azarkeşləri razı salmaq üçün ediblər. Düşünürəm ki, El Altoda qalib gələcəklərini düşünürlər - ümid edirəm ki, qazanacaqlar. Amma bunun Boliviya üçün böyük bir üstünlük olacağını düşünmürəm. Yüksəklikdə oynamağın Boliviyaya nə qədər kömək etdiyi uzun müddətdir müzakirə mövzusu olub. Boliviyada belə bir fikir var ki, hündürlüklə bağlı bütün müzakirələr komandaya rəqibləri üzərində hər şeydən çox psixoloji üstünlük verir və ürəkbulanma, baş ağrısı, yorğunluq və qusma kimi mümkün fiziki təsirlər çox vaxt şişirdilir".

Əminliklə deyə bilərik ki, Boliviya öz ərazisində tamamilə fərqli mövqedədir. 2022-ci ildə Boliviyada keçirilən dünya çempionatının seçmə mərhələsində topladıqları 15 xaldan 13-nü qazanıblar və Argentinaya qarşı daha bir qələbə (2:0) əldə etdikləri öncəki seçmə mərhələdə bu rəqəm 14 olub. El Altoya köçdükdən sonra, dünyanın doqquzuncu komandası da daxil olmaqla, ikidən ikisini qazanıblar və qrupda altıncı yerə yüksəliblər. Bu mövqedə başa vursalar, 2026-cı il dünya çempionatına vəsiqə qazanacaqlar.

Yəqin ki, evdə oynamağın Boliviya üçün yaratdığı fərqi göstərməyin ən yaxşı yolu onların səfər formasına baxmaqdır. Sentyabrda Çiliyə qarşı səfərdə 2:1 hesablı möhtəşəm qələbəsi onların son 28 ildə ölkə xaricində ikinci qələbəsi olub.

Uyğunlaşma Boliviyaya səyahət edən bütün komandalar üçün həll yolu kimi görünür. Argentina yığması ilə dünya kubokunu qazanan Mario Kempes milli komandanın baş məşqçisi Omar Sivorinin 1973-cü ildə Boliviya ilə evdə və səfərdə qarşılaşmaq üçün tamamilə fərqli iki komanda seçmək qərarına gəldiyindən bəhs edir. Kempes Boliviyada 1:0 hesabı ilə qalib gələn qorxulu komandada yer almışdı.

Kempes 2009-cu ildə "The New York Times" qəzetinə verdiyi müsahibədə deyir: "Yüksək hündürlükdə oynamaq çox çətindir, bunu hiss edirsən. Ancaq bunu etmək olar. Hazırlaşmaq üçün 15 gün əvvəl getdik. Bu, düzgün yol idi. Əlavə vaxt lazımdır. Amma bu gün çox az vaxt var . Bəzi ölkələrin yüksəklik üstünlüyü var, amma kifayət qədər yaxşı oyunçularınız yoxdursa, bu, əslində bir üstünlük deyil".

Kempesin dedikləri də Etçeverrinin fikirləri ilə üst-üstə düşür: "Düşünürəm ki, hündürlük mifi əvvəllər qorxu mənbəyi idi, amma indi texnologiya sayəsində hündürlüyə tab gətirmək üçün nə yeməlisən, nə vaxt su içməlisən, hansı keyfiyyətli qidaya ehtiyacın var, istirahət və hər şeyi öyrənə bilərsən. İndi komandalar ora (Boliviyaya) gedirlər və əvvəlkindən daha az problem yaşayırlar, çünki indi rəhbərlik və məşqçilər korpusu hazırlıqlıdır".

Topun qeyri-adi davranışını da nəzərə almaq lazımdır. Daniel Passarella Argentinaya rəhbərlik edəndə 1996-cı ildə dəniz səviyyəsindən 2800 metr yüksəklikdə yerləşən Kitoda Ekvadorla səfər matçında uduzublar və məşqçi heç vaxt unudulmayan bir açıqlama verib. Passarella matçdan sonra detib: "En la altura la pelota no dobla". Başqa sözlə desək, "Topu belə yüksəkliyə yönəltmək olmaz".

Passarella haqlıdırmı: doğrudurmu top hündürlükdə əyilmir və ya heç olmasa fərqli davranır? Etçeverri belə izah edir: "Sürət, vaxt və topun əhatə etdiyi sahə fərqlidir, bu doğrudur. Top daha sürətli gedir. Sanki top düz bir xətt üzrə hərəkət edir, deyək ki, yerə düşəndə ​​sonunda aşağıya doğru qövs yoxdur. Dərhal düşür, bu da qapıçılar üçün mürəkkəb vəziyyətdir".